Boek 'We zijn er geweest...'
Het lijkt onbekend terrein, maar we zitten er al jaren middenin: het Antropoceen. Het is een tijdperk waar veel op het spel staat voor de mens (antropos) en de aarde. De invloed van de mensheid op deze unieke planeet is gigantisch en niet zonder gevolgen. Het blijkt dat 'onze' claim van beheersbaarheid, duurzaamheid en controleerbaarheid volslagen misplaatst is. Klimatologische, ecologische en sociale beproevingen staan voor de deur. Corona heeft als voorbode al aangeklopt. Wetenschappelijke data laten zien dat techniek, hoe gesofisticeerd dan ook, nooit in staat zal zijn om de natuurkrachten op aarde naar mensenmaat te plooien.
‘We zijn er geweest...’ is een ontdekkingsreis door een bizar landschap met gerenommeerde filosofische reisleiders zoals Martin Heidegger, Timothy Morton, Peter Sloterdijk, Bernard Stiegler en Clive Hamilton. De perspectieven en vergezichten die getoond worden, kunnen ons helpen bij het beantwoorden van de vragen wie of wat de mens nu eigenlijk is en in welke wereld wij straks willen leven.
Nogmaals, het Antropoceen lijkt onbekend terrein, maar we zijn er al geweest: fysiek en/of mentaal. Het is voor mij niet zomaar een vage veralgemenisering, of een kapstok, waaraan planetaire fenomenen (klimaatverandering, opwarming, etc.) kunnen worden gehangen. Het is als concept/metafoor net zo reëel als de Amazone, het kapitalisme, de sociale ongelijkheid in de wereld, het zorgstelsel, internet en de MacDonalds. De term expliciteert, maakt urgent, de verregaande en onlosmakelijke relatie tussen de mens en zijn woonstede Aarde. Doordat het een geologische term is, wordt duidelijk dat de centrale rol van de mens, zijn idee van superioriteit en almacht, in vraag gesteld en geproblematiseerd wordt.
Bovendien wordt de mens opgenomen in een geologische geschiedenis; d.w.z. behalve zijn eigen korte geschiedenis – zowel als mensheid en als individu – komt nu ook de geschiedenis van de aarde en haar eindigheid in het hier en nu terecht. Voor het eerst worden er signalen van de aarde - of, om een andere metafoor te gebruiken: van Gaia - ontvangen die blijk geven van haar kwetsbaarheid en eindigheid. Kwetsbaar en eindig in antropomorfe zin, want de aarde zal niet ten onder gaan aan de mens. Als levensvoorzienende planeet zal ze nog minstens 1,5 miljard jaar rondjes om de zon draaien. Hoelang ze de mens nog als organische diersoort kan behouden, is een vraag die – en dat is uniek – alleen de mens zelf kan beantwoorden.
Het is precies dit wat het Antropoceen als term/metafoor mogelijk maakt: de bewustwording van het feit dat wat wij als natuur en normaal zagen, voorbij is. De natuur bestaat niet, we zijn het zelf. Natuur staat niet los van ons, is geen onaantastbare achtergrond, geen decorstuk voor het menselijk toneelstukje, geen gereedschap om het construct van een (illusoire) mensenwereld mee te vormen. Dat hebben we nu allemaal wel gezien, we zijn er geweest, en we moeten nu verder op een andere manier, naar een ander normaal, naar een ander wereldbeeld. Dat wordt geen normaal van maakbaarheid, beheersing, verzekering, exploitatie en kapitaalaccumulatie. De mens zal moeten leren leven met de (vooralsnog) abnormale - a-normale, maar unieke -levensvoorwaarde die Aarde heet en van zich laat horen.
Al eeuwen doet de Aarde (of Gaia) van zich spreken. In het Antropoceen worden haar signalen langzaam maar zeker ontrafeld en begrepen: de mens is slechts een onderdeel van het totale aardsysteem en zal moeten leren om vreedzaam, zorgzaam om te gaan met de sferen van de planeet die zijn bestaan überhaupt mogelijk maken.
Deze signalen zijn eeuwen geleden ook wel door enkele wetenschappers en filosofen opgepikt en uitgewerkt, maar hun bevindingen vonden niet genoeg ‘oren’(Nietzsche) en werden als zweverig, doemdenken, charlatanerie afgedaan.
De afgelopen 5 decennia is de mens in staat om de berichten van de apocalyptische discipelen van Gaia serieus te nemen. Dankzij de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling in combinatie met de computertechniek krijgen we steeds meer inzicht in de onpeilbare dieptes van het aardsysteem. Met de komst van internet wordt het ook voor de ‘gewone burger’ mogelijk om in te zien dat de idee van een onuitputtelijke, onaantastbare, beheersbare en passieve Aarde op geen enkele wijze meer te verdedigen is. Sterker nog: hoe meer wetenschappelijke data door de aardsysteemwetenschappen vergaard worden, hoe duidelijker de beperktheid en ontoereikendheid van het menselijke kennen en kunnen, wordt. Dat is voor velen beangstigend; het geeft een gevoel van onbehagen en graag klampen we ons vast aan schijnoplossingen en vage politieke beloftes. Dit alles gretig gevoed door de media en gulzig geconsumeerd door de massa.
Dit is het ‘normaal’ waar we het mee moeten doen; de rest is geschiedenis. In het Antropoceen kunnen we zien dat dingen te groot voor ons zijn en ter principale onoplosbaar.
Het boek bestellen
De tweede, herziene uitgave (door Uitgeverij Aspekt) ligt vanaf februari 2024 in de boekhandel!
Soft cover: € 29,29
De eerste druk was in eigen beheer uitgegeven (hard cover met hoge kwaliteit papier en leeslint). Er zijn nog enkele exemplaren beschikbaar. De tekst beslaat 256 pagina's, met een uitgebreid notenapparaat en literatuurverwijzing. Met behulp van onderstaand bestelformulier kan deze hard cover versie voor € 30,00 (excl. € 4,10 verzendkosten) besteld worden. Na het verzenden van het bestelformulier ontvang je een e-mail met daarin verdere betaalgegevens.